GÖBEKLİTEPE’DE KAFATASI KÜLTÜ MÜ, KAFATASI AMELİYATI MI?

Göbeklitepe kazılarında ortaya çıkan kafatasları “kafa karıştırıyor.” Bazı uzmanlara göre kafataslarındaki delikler ameliyat yapıldığının kanıtı. Diğer gurup araştırmacılar da bu deliklerin kafataslarını iplerle yükseğe asmak için kullanıldığını düşünüyor. Farklı görüşleri karşılaştıralım:

KAFATASI KÜLTÜ TEORİSİ: Şanlıurfa’daki 11.000 yıllık sit alanı Göbekli Tepe’de kazı çalışmaları sırasında parçalanmış halde binlerce insan kemiği ele geçti. Bunların arasında üzerinde oluk izleri, delikler ya da aşıboyası izleri olan kafatası parçaları da bulunuyor. Science Advances’ta yayınlanan makaleye göre ele geçirilen üç yetişkin kafatası parçası üzerinde yapılan incelemeler sonucu, bunların ilk önce derisi yüzülüp üzerindeki etlerinden arındırıldığı, ardından da kemiklere çakmaktaşıyla oyuklar açıldığı anlaşıldı. Veriler, kafataslarını etlerinden arındırmanın o kadar da kolay bir iş olmadığını da gösteriyor, çünkü kasların kemiğe bağlandığı yerlerde kemikler üzerinde kazımadan kaynaklanan çok sayıda çizik bulunuyor.

Kasten bırakılan işaretler, kafataslarında kazara kalmış izlerden açıkça farklılık gösteriyor. Berlin Alman Arkeoloji Enstitüsünden Julia Gresky, bu üç kafatasındaki kazıma izlerinin kasten yapıldığının belli olduğunu, kemiklerde çok derin izler bıraktığını söyledi. Gresky’e göre Göbekli Tepe’de bulunan bu üç kafatası parçası dünyada bilinen en erken oyulmuş kafataslarını oluşturuyor.

Göbekli Tepe’de kazı çalışmaları 1995’te başladı ve kazılarda bugüne kadar sekiz oval yapı açığa çıkarıldı. Bu yapıların ortalarında 5 metreden uzun, insanı andıran T biçimli dikilitaşlar bulunuyor. Yapıların duvarlarında da ortadakilerden daha kısa dikilitaşlar görülüyor. Kafataslarına belli bir amaçla bırakılan oluk ve delik izleri, dikilitaşlardaki özenle yapılmış insan ve hayvan kabartmalarına kıyasla çok daha sade. Bu nedenle araştırmacılar, kafataslarındaki izlerin sergilenmek için değil, ip bağlanarak asılmasına yardımcı olmak için yapıldığını düşünüyor. Göbekli Tepe’yi ziyaret eden prehistorik insanlar, kafataslarını asarak atalarını anıyor ya da düşmanlarını sergiliyor olabilir. Gresky bunu “ölülerin gücünün canlılara geçtiğini düşünüyorlardı” şeklinde yorumluyor. Göbekli Tepe’deki başka buluntular da burayı ziyaret edenlerin kafataslarıyla özel bir ilişkisi olduğu fikrini destekliyor. D yapısındaki dikilitaşlardan birinde, başı olmayan insan betimlemesi görülüyor. Bunun dışında kimi vahşi hayvan betimlemeleri gövdesinden ayrılmış baş olarak yorumlanabilecek yuvarlak şekillerle birlikte resmediliyor. Bazı insan heykellerinin başları kasıtlı olarak kırılırken heykellerden biri gövdesinden ayrılmış baş tutar halde betimleniyor.Sit alanında bulunan kafataslarından birinde bulunan delik ve oyuklar, bu kafatasının rahatça asılmasını sağlayacak noktalarda bulunuyor. Açılan oyuklar da kafatası asılıyken etrafını saran ipin kaymasını ve alt çenenin düşmesini engelleyecek şekilde konumlanıyor. “Kafatasını bütün bir obje olarak asmanıza olanak tanıyor” diyor Gresky. KAFATASI AMELİYATI DA YAPILDI MI? “Göbeklitepe’de dünyanın ilk ameliyatı yapıldı”  Uzman Antropolog ve Tarihçi Dr. Levent Sevik, “Göbeklitepe’de insan olgusu ele alındığında orada yaşayan insanların bizden hiçbir farkı olmadığını sadece teknolojik farkı olduğunu görüyoruz. Göbeklitepe insanları harikulade bir iş başardılar. Bu Mısır piramitlerinden çok daha değerli. Çünkü bu kadar insanı bir araya getirmek ve böyle bir mabet kurmak herkesin harcı değil, Göbeklitepe insanı bugünümüz insanına taş çıkartacak eserler ortaya çıkarmış” diyor. 2017 yılında Göbeklitepe’de keşfedilen kafatası parçasında dünyanın ilk ameliyatının yapıldığının keşfedildiğini ifade eden Sevik, “Burada kafatası kütlüğü yapıldığını gösteren bir özel kafatası bulundu. Bu kafatasına ameliyat yapılmış, Göbeklitepe’de 14 bin yıl önce tarihte ilk kafatası ameliyatı yapılmış. Tripilasyon insan kafatasında ilkel anlamda yapılan kafatası delgi ameliyatıdır. Göbeklitepe’de bulunan kafatasının bir parçasının üzerinde bir delik var. Bu bir operasyon yapıldığını gösteriyor. Burada yüzde elli ihtimalle tarihteki ilk kafatası operasyonu yapılmış” şeklinde konuşuyor. KAYNAKLAR: arkeofili.com / cumguriyet.com.tr